Hayatımızın büyük kısmında bir şeyleri “yapma” ya odaklanırız. Ayni anda birden fazla işi başarmaya çalışırken hayatımız öyle bir hal alır ki daha iyi bir geleceğe ulaşmak için, var olan anın, içinde bulunduğumuz anın üzerinde durmadan geçeriz. Böylece “var olan” insandan çok “yapan” insana dönüşürüz. İşte farkındalık burada devreye girer. Farkındalık bize “yapma” durumundan “var olma” durumuna geçmemizi hatırlatır. Önemli olan, bilinçli farkındalık ile nefes aldığımız tek an, yani şu anda bulunmayı öğrenmektir.
Farkındalık nedir?
Farkındalık, kişinin zihninin farkında olması ve bu yeteneği geliştirme uygulamalarının bütünüdür. Anda ve yargısız olarak dikkatin verilmesi ile ortaya çıkan “var olma” durumudur. Araştırmacılar, felsefi veya manevi olmayan ve olabildiğince somut ve ölçülebilir bir şeye işaret eden basit bir tanıma ihtiyaç duyarlar. Farkındalık tanımının ilk unsurlarından biri, temel bir insan niteliği olarak kendinin farkında olmaktır.
Farkındalığı tanımladıktan sonra en büyük zorluk, farkındalık düzeyini bir şekilde ölçmeye çalışmaktır. Bunu ölçmek için özellik farkındalığı test edilir. Özellik farkındalığı, günlük yaşamda ne kadar dikkatli olduğunuza odaklanır. Çeşitli uluslararası ölçekler ( DSM V ve Burdon vb. ) veya beyin dalgalarını ölçen EEG’ler ve fMRI gibi teknolojiler kullanılır. Böylece farkındalığın “durumlarını” veya beyin fonksiyonundaki uzun vadeli değişiklikleri belirlemek mümkün olur.
Farkındalık Evi çalışmaları
Kişisel gelişim uzun bir yolculuktur. Son nefesimize kadar devam eder. Son yıllarda birçok bilimsel çalışma farkındalık eğitimlerinin stres, stres ile ilgili sağlık sorunları, kronik ağrılar, panik atak, depresyon gibi bir çok sorunda ne denli etkili olduğunu göstermiştir.
Farkındalık temelli stres azaltma yöntemlerinin ayrıca beyinde öğrenme ve hafızada önemli roller üstlenen hipokampus gibi bazı beyin bölgelerin kalınlaşması ve tehdit algısına karşı verdiğimiz korku temelli tepkileri düzenleyen limbik sistemdeki bölgelerin incelmesi gibi yapısal değişikliklere neden olduğu gözlemlenmektedir. ( Massachusetts Üniversitesi Tıp Merkezi, stres azaltma kliniği )
Farkındalık araştırmalarında daha pek çok bulgu vardır ve bilim literatürüne her geçen gün bir yenisi eklenmektedir.
Örnek bilimsel yayınlar:
Psikiyatride Farkındalık Temelli Müdahaleler
Farkındalığın Psikolojik Sağlık Üzerindeki Etkileri: Ampirik Çalışmaların Gözden Geçirilmesi
Farkında olmak, anda olmak, var olmak için bir çok yöntem bize destek verir. Reiki uygulamaları, EFT ( duygusal özgürleşme teknikleri ) , nefes çalışmaları ve meditasyon bu yöntemlerden sadece bazılarıdır. Farkındalık evi bünyesinde bu konuda hem eğitimler hem de uygulama çalışmaları yapılmaktadır.
Öz Farkındalık
Bilinçli kişi öz farkındalığı olan yani kendini bilen kişidir. Bilinçli farkındalık, öz farkındalığın anahtarıdır. Öz farkındalık, sizi siz yapan yani kimliğinizi oluşturan özelliklerinizin farkında olmaktır. Psikolog Shelley Duval ve Robert Wicklund, öz farkındalığı öz denetimin ana mekanizması olarak görmektedir. Öz farkındalık ayni zamanda iç dünyamızı nasıl algıladığımızı da gözler önüne serer.
Araştırmacılar, beynin frontal lob bölgesinde yer alan ön singulat korteks olarak bilinen bir bölgesinin öz farkındalığın geliştirilmesinde önemli bir rol oynadığını öne sürdüler. Çalışmalar ayrıca, kendi farkında olan yetişkinlerde bu bölgenin aktif hale geldiğini göstermek için beyin görüntülemesini kullandılar. Lewis ve Brooks-Gunn deneyi, ön singulat kortekste iğsi hücrelerin hızlı büyümesiyle çakışan bir yaş olan 18 aylık çocuklarda öz farkındalığın ortaya çıkmaya başladığını tespit etmiştir.
Psikolog Daniel Goleman’a göre öz farkındalık “duygusal zeka” nın temel taşıdır. 1990 lı yıllarda duygusal zeka EQ ( Emotional Quotient )nın en az IQ kadar önemli olduğu yapılan araştırmalar ile ortaya konmuştur.
Bilinçli Farkındalık
Sağlık çok boyutlu ve dinamik bir kavramdır. Michael Arloski’ye göre sağlık; Yüksek farkındalık seviyesi, kendini kabul etme, birbirine bağlılık, sevgi, anlam ve amaç ile yaşanan bir hayat deneyimidir.
Hastalıkların %70-90 ı stres ile ilişkilidir. Sağlıklı olmak bilinçli farkındalık gerektirir.
Bilinçli farkındalık; Şimdiki zaman farkındalığı, kendinde olma hali, o anda yaşananları özellikle o ana odaklanarak olduğu gibi yargısızca deneyimlemektir – Jon Kabat Zinn
Farkındalık Meditasyonu
Farkındalık meditasyonu size düşünceleri yavaşlatmayı, olumsuzlukları bırakmayı ve hem zihninizi hem de bedeninizi sakinleştirmeyi öğreten bir zihinsel eğitim uygulamasıdır. Düşüncelerinizi, duygularınızı ve duyumlarınızı yargılamadan kabul edebilmeniz ve kabul edebilmeniz için tamamen “şimdi”ye odaklanmayı içeren zihinsel bir durum olarak tanımlanabilen farkındalık pratiği ile meditasyonu birleştirir.
Birkaç yıl önce, Harvard Tıp Okulu’nda (HMS) bir sinirbilimci ve psikoloji yardımcı doçenti olan ve Massachusetts General Hospital’da psikiyatride yardımcı araştırmacı olan Sara Lazar’ın yaptığı bir çalışma ile , farkındalık meditasyonunun beynin gri maddesini değiştirebileceğini belgeleyen ilk kişi oldu.
Araştırmalar, her 10 Amerikalıdan sekizinin günlük yaşamlarında stres yaşadığını ve vücutlarını gevşetmek ve zihinlerini sakinleştirmekte zorlandıklarını ve bu da onları kalp hastalığı, felç ve diğer hastalıklar açısından yüksek risk altına soktuğunu söylüyor. Egzersizden yogaya ve meditasyona kadar stresle savaşmayı amaçlayan sayısız teknikten biri olan farkındalık meditasyonu, sağlıklı yaşam evrenindeki en sıcak metalardan biri haline geldi.
Sonuç
Tüm bunlar farkındalık çalışmalarının ne denli önemli olduğunu bize anlatmaktadır. Her ne kadar farkındalık, çıplak dikkat, muhakeme yeteneği, net görüş ve bilgelik geliştirmek ile ilgili olsa da aynı zamanda anın içinde var oluşumuza şefkat, incelik ve merhamet katmak önemlidir. Kalbimizi kendimizi kucaklayacak kadar genişletmeli ve yaşanabileceklere açık olmalıyız.
İnsanların sadece beş duyusunun olmadığını, yaşamlarımız ve sağlığımız için büyük önem taşıyan ek duyumsama becerileri ile donatıldığımızı artık bilim de kabul ediyor.
Bu becerilerden birine örnek verecek olursak öz duyum ( vücut farkındalığı) dan bahsedebiliriz. Vücut farkındalığı olarak da adlandırılabilir. Nörolog Oliver Sacks özduyum kaybının hareketin akışkanlığının kaybına neden olduğunu göstermiştir. Bedende tam bir farkındalık ile var olmak ve bunu sürdürmek “yapma” halinden “olma” haline geçmemize yol açar. Bilim her geçen gün farkında olma halinin ve farkındalık çalışmalarının sağlığımız için ne denli olduğunu kesin veriler ile ispatlamaktadır.
