Transaksiyonel analiz kuramı, Eric Berne tarafından geliştirilmiş hem psikoloji hem de iletişim teorisidir.
Transaksiyonel analiz, bireyin kişiliğinin nasıl yapılandığı, bireyin çevresi ile nasıl iletişim kurduğu ve davranış bozukluklarının nasıl oluştuğu sorularına cevap arayan ve insanları olumlu olarak inceleyen insancıl bir kuramdır. Çok geniş bir yelpaze üzerinden insan davranışını açıklar. Transaksiyonel yaklaşım, hayat pozisyonumuzu yani kendimize ve başkalarına aldığımız tavrı irdeler.
Eğer bu pozisyon kendimize ve dünyaya olumlu bir bakış içerirse hem kendimizle barışık olur, hem de başkaları ile işbirliği yapabiliriz. Mutlu, verimli ve üretken oluruz.
Transaksiyonel analizin temel amacı, bireye özerklik kazandırmak ve “yetişkin benlik” durumuna getirmektir.
Tüm bireylerde aktif şekilde işleyen üç ego durumunu, sosyal ilişki kuramlarını ve bireylerin kendilerine ve çevrelerine oynadığı oyunları inceler. Transaksiyonel analiz yöntemini kullanarak yapılan koçluk çalışmalarında kişiler;
- Kendi davranışlarının nedenlerini daha iyi kavrar
- Üç ego ( çocuk, ebeveyn, yetişkin ) dan oluşan benlik durumlarının yaşamlarında aldıkları kararlara etkisini fark ederler
- Farklı bakış açıları geliştirirler
- İletişim modellerini iyileştirirler
- Benlik dengesi sağlayarak yetişkin tercihler yapmaya başlarlar
- Bireysel olarak kendilerini anlar ve yeni keşiflerde bulunurlar
Eric Berne kimdir?
1910 yılında Kanada’da doğan Eric Berne 1931 yılında McGill Üniversitesinden mezun olmuş ve 1935 yılında aynı üniversitede doktorasını tamamlamıştır. Tıptaki uzmanlığını Yale üniversitesinde psikiyatri dalında yapmış ve bu dönemde psikanaliz ile tanışmıştır.1938 yılında eğitimini tamamladıktan sonra Amerikan vatandaşı olmuştur.
Berne’ün fikirleri, psikanalitik kuramın temelinden türemiştir. Berne’e göre insanlar arası ilişkiler egonun üç farklı durumu olduğunu belirtmiştir: ebeveyn, çocuk ve yetişkin. Berne bireylerin içinde bulundukları ego durumlarının birbiriyle etkileşimini incelemiştir. Bu kişiler arası etkileşimlere transaksiyon; günlük yaşamda sürekli olarak ortaya çıkan ve yinelenen belirli transaksiyonlara da oyun adını vermiştir.
Berne’ün zamanla geliştirdiği kuramının adı Transaksiyonel Analiz (TA) olarak belirlenmiştir ve 1964 yılında Uluslararası Transaksiyonel Analiz Derneği kurulmuştur
Transaksiyonel analiz felsefesi
İnsanlar her hali ile tamdır. Kişi, kim olursa olsun, değerli ve önemlidir. Birey olarak herkes eşittir, bu eşitlik herkesin varlığını, düşünme kapasitesi olduğunu kabul etmek demektir. Önemli bir beyinsel rahatsızlığı olmayan herkes, çevresinde ne olduğu ve kendisine ne olduğunu kavrayabilme kapasitesine sahiptir. Yaşamında ne olacağına, içinde bulunduğu duruma nasıl bir tepki vereceğine herkes kendisi karar verir. Etkilenmeyi kabullenmek ya da kabullenmemek kişinin kendi kararıdır.
Transaksiyonel analize göre insan davranışları
Eric Berne tüm bireylerde aktif şekilde işleyen üç ego durumu olduğunu öne sürmektedir. Ebeveyn, yetişkin, çocuk.
Ebeveyne ego durumu: Birey, çocukluk döneminde kendi bakım verenini, anne-baba ve yakın çevresindeki otorite figürlerine ilişkin kayıtlarından oluşmaktadır. İlerleyen yıllarda karşılaştığımız olaylarda onlar gibi konuşur, düşünür, tepki veririz.
Yetişkin ego durumu: Şimdi ve burada ilkesi doğrultusunda mantıklı, objektif düşünebilen, sağduyulu tarafımızdır.
Çocuk ego durumu: 0-7 yaş arası yapılan kayıtları kapsamaktadır. Çocukluk dönemine eşlik etmiş duygu, düşünce ve davranışlardır. Kişi yıllar geçse dahi çocuk ego durumunda davrandığında aslında geçmişi tekrar etmektedir.
Sağlıklı bireyler üç ego durumunu da dengeli bir şekilde kullanırken, bazıları birinde ya da ikisinde daha fazla duruyor olabilir. Kişi doğduğunda olumlu ve sağlıklı bir dünya algısına sahiptir. Ancak zamanla kazanılan deneyimler ile bu algı farklılaşabilir. Hedef, şimdi ve burada ilkesi doğrultusunda, ebeveyn ve çocuk ego durumlarının ihtiyaç ve yaklaşım tarzlarını fark etmesini ve bunları giderek yetişkin ego durumuna yaklaştırabilmesidir.
Profesyonel koçlukta Transaksiyonel analiz uygulaması – Farkındalık evi
Aklınızdan, ben kimim? Neden ben, benim? İnsanlar ile nasıl iletişim kuruyorum? Bu davranışı ben mi seçtim, yoksa görüp öğrendiğim şekliyle mi böyle davranmaya devam mı ediyorum? Kendimde değiştirmek istediğim hangi yönler var? Bu değişiklikleri isteyerek ve bilinçli şekilde yapmamın yolları nelerdir? Nasıl bir ben yaratmak istiyorum? gibi sorular geçtiğinde Transaksiyonel analiz yöntemi kullanılarak yapılan koçluk seansları size yanıtlarınızı bulma aşamasında yol gösterici olur.
Ana-baba, yetişkin ve çocuk ego durumlarında kullanılan kelimeler, ses tonunuz, beden diliniz size hangi benlikte olduğunuzu gösterir. Koçlukta Transaksiyonel analiz uygulaması ile farkındalık yaratan sorular sizi sorunu yaşadığınız andaki benlikten sorunu çözeceğiniz benliğe doğru atacağınız adımlarda yol gösterici olur.